Beyinde Konuşma Merkezleri

[Admin]

Beyinde Konuşma Merkezleri


İnsan beyin korteksinde konuşma sürecinde rol verilen birbiri ile irtibatlı iki alan vardır.

Wernicke
alanı: Dış dünyadan (görme, işitme vs.) ve içimizden (ağrı, sancı)
gelen duyularımıza ait bilgilerin yorumlandığı bu alan, temporal lop
(şakak bölgesinin) üst çıkıntısındaki işitme alanının arkasında
bulunur. Konuşma için, önce herhangi bir duyu organımızdan, beyin
korteksimize gelen bilgilerin alınması, kendi içinde yorumlanması ve
daha sonra diğer duyulardan gelen bilgilerle karşılaştırılarak tekrar
yorumlanması gereklidir. Görme ile ilgili bilgiler önce artkafa
bölgemizde (occipital kortekste) bulunan görme merkezine gelir ve
burada yorumlanır. Daha sonra tekrar yorumlanmak üzere Wernicke alanına
iletilir. İşitme ile ilgili bilgiler önce şakak bölgesinin (temporal
lob) üst kısmında bulunan işitme alanına gelir ve burada yorumlanır.
Elde edilen entegre bilgi Wernicke alanına gönderilir. Dokunma ve ağrı
ile ilgili bilgiler önce yan kafa loblarının (parietal loblar) ön
kısmında bulunan dokunma alanına gelir ve burada yorumlanır. Dokunma
duyusuna ait bu işlenmiş bilgiler de yine Wernicke alanına iletilir.
Netice olarak bütün duyuların, hafızadaki eski bilgilerle
karşılaştırılıp yorumlandıktan sonra Wernicke alanına iletildiğini
söylemeliyiz. Burada bütün bilgiler yeniden yorumlanmakta ve konuşma
esnasında kullanılacak kelimeler burada seçilmektedir. Seçilen
kelimeler mânâlı bir şekilde burada dizilmektedir. Konuşma için kelime
hafızasının zenginliği çok önemlidir.

Tıp dilinde konuşma
bozukluğuna 'afazi' adı verilir. Görme duyularının yorumlandığı artkafa
bölgesi harabiyetinde, yazılan kelimeleri anlama kabiliyeti ortadan
kalkar, buna görme idrak bozukluğu (afazisi) denir. İşitme duyularının
yorumlandığı şakak lobu harabiyetinde de konuşulan kelimeleri anlama
kabiliyeti ortadan kalkar. Buna da işitme idrak bozukluğu (afazisi)
denir. Eğer Wernicke alanı tahrip olursa, konuşulan veya yazılan
kelimeler tek tek algılansa da, ifadeler bir bütün olarak, düşünce
ifade edecek şekilde yorumlanamaz. Buna da Wernicke afazisi denir. Bu
kişilerin aslında motor konuşma alanı sağlamdır. Ancak yorum
yapamadıkları için kelimeleri dizemezler ve konuşamazlar.

Broca
alanı: Bu kısım motor konuşma bölgesidir. Bu bölge beynin alın
(frontal) kısmının korteksinin arka tarafında bulunur. Kelimelerin ve
kısa cümleciklerin ifadesi için motor kalıplarının oluşturulduğu bu
bölgeye, Wernicke alanından gelen sinyallerle yorumlanan ve sentezlenen
düşünceler aktarılır. İşte Broca alanı bu düşüncelerin kelimelere
dökülmesinde ve bu dizilmiş kelimelerin ses tellerimize iletilmesinde
rol alır. Broca alanını hükümet sözcüsüne benzetebiliriz. Nasıl ki
sözcü, bakanlar kurulunda alınan kararları en son hâliyle halka ilân
eder. Ancak bu kararların son hâline ulaşılıncaya kadar birçok iş
yapılmıştır ve son hâlini vermek kolay olmamıştır. İşte Broca alanına
en son kararın getirilmesi işlemi, sebepler açısından çok kompleks
sistemlerin çalışmasını gerektirmektedir.

Eğer Broca alanı
tahrip olursa, kişi söylemek istediğini bilir ve buna karar verir,
ancak kelimeleri seçemez, mânâlı konuşma yapamaz ve anlamsız sesler
çıkarır. Buna motor afazi veya Broca afazisi denilmektedir. Broca
alanından gönderilen sinyaller vasıtasıyla ses telleri, gırtlak,
dudaklar, ağız, solunum sistemi ve konuşmada rol alan bütün diğer
yardımcı kaslar çalıştırılarak düzgün konuşma ortaya
çıkarılabilmektedir. Buraya kadar söylediğimiz bilgiler ışığında şunu
ifade edebiliriz: Ses telleri sağlam ve konuşma için yeterince sağlıklı
olsa da, beynimizdeki Wernicke ve Broca alanları hatta görme ve işitme
ile ilgili yorum alanları sağlıklı değilse konuşma mümkün olmaz.


AFAZİ
Genel Bilgiler
Normal
bir konuşma için kişinin söyleneni anlaması ve düşündüklerini
kelimelerle ifade edebilmesi gerekir. Buna okuma ve yazma aracılığıyla
yapılan iletişimi de ekleyebilir. Böylece, konuşma sözlü ve yazılı
iletişimi kapsayan bir fonksiyondur. Kuşkusuz, bunun için kişinin
uyanık, mental durumunun normal, konuşmayı bozacak derecede duyusal
veya motor bir yetersizliğinin bulunmaması gereklidir. İşte bütün bu
koşulların tam olmasına karın hastanın konuşması bozuksa bu duruma
afazi veya disfazi adı verilir.
Serebral hemisferlerden biri
konuşma, yazma ve okuma gibi fonksiyonları üstlenmiştir. Bu hemisfere
dominan veya major hemisfer denir. Karşı hemisfere ise dominan olmayan
(non-dominant) veya minor hemisfer adı verilir. Sağ elini kullananların
hemen hepsinde, solakların da büyük bir çoğunluğunda sol hemisfer
dominandır.
Kişinin kendi ve çevresindekilerin söyledikleri ile
yazılı sözcükleri anlaması konuşmanın duyusal kompanentini oluşturur.
Dominan hemisferde bu görevi yüklenen bölge gyrus temporalis
superior’un arka bölümünde yeralan Wernicke25 alanıdır. Bu alan işitme
korteksinin bitişiğindedir. Yazılı dilin anlaşılması için de yine sol
hemisferde gyrus angularis ve gyrus supramarginalis ve bağlantılarının
sağlam olması gerekir.
Konuşmanın motor yönü, diğer bir deyişle
konuşmanın anlamlı seslere dönüştürülmesi işlevi ise yine sol
hemisferde g. frontalis inferior’da yeralan Broca alanında gerçekleşir

Afazi Tipleri
Klinikte
en sık görülen afaziler Broca afazisi, Wernicke afazisi ve bunların
ikisine ait belirtileri birlikte gösteren total veya global afazidir.

Broca
afazisi : Motor afazi veya ekspresiv afazi de denir. Lezyon Broca alanı
ve çevresindeki kortikal ve subkortikal yapıları içeren anterior
Rolandik yerleşimli bir lezyondur.
Broca afazisine tutuk
(non-fluent) afazi adı da verilir. Ağır şekillerinde hasta hiç
konuşamaz. Daha hafif şekillerinde birkaç kelime veya grameri eksik
olan kısa cümle parçacıkları söyleyebilir. Buna telgraf şeklinde
konuşma denir. Bir kısmında dua ve şarkı gibi konuşmanın otomatik
yönüyle ilgili beceriler bir ölçüde korunmuş olabilir.
Hasta söyleneni ve yazılanı anlar. Fakat yazı yazması bozulmuştur.
Hasta düşündüğünü söyleyememekten ötürü sıkıntı içindedir. Konuşmaya çalışırken yaptığı yanlışların da farkındadır.
Lezyon motor kortekse yakın olduğundan Broca afazisi çok sık olarak sağ hemiparezi ile birliktedir.

Wernicke
afazi : Eskiden sensorel afazi veya reseptiv afazi adı da verilen bu
konuşma tipinde lezyon Wernicke alanı civarındadır, yani böyle bir
hastada beynin arka bölümünde bir lezyon düşünmelidir.
Bu tip
afazinin önde gelen özelliği hastanın söyleneni anlamamasıdır. Bazı
kısa emirleri anlayıp yerine getirse bile daha karmaşık, birkaç
kademeli emirleri anlamaz. Hasta kendisinden yeni bir şey istendiği
zaman yine ilk söylenen şeyi yapar. Bu ilk emre takılma haline
perseverasyon denir.
Wernicke afazisi, Broca afazisinin tersine,
akıcı (fluent) bir afazidir. Hasta bol ve akıcı bir şekilde konuşur.
Fakat başkalarının söylediğini anlamadığı gibi kendi söylediğini de
anlamaz. Konuşması anlamsızdır. Bir kelimenin yerine yanlış bir kelime
kullanır (verbal parafazi) veya o dilde bulunmayan anlamsız kelimeler
icat eder (jargon, neolojizm). Bu konuşma şekli şizofrenlerin
konuşmalarını hatırlattığından kişi akıl hastası sanılabilir.
Hasta
yazılı metni okuyup anlayamaz. Yazı yazabilir, fakat yazısı konuşması
gibi anlamsızdır.Söyleneni tekrarlama ve objeleri adlandırma
bozuktur.Hastalar konuşurken yaptıkları yanlışların farkına varmazlar.

Global
afazi: Total afazi adı da verilmektedir. Hastanın anlaması, konuşması,
yazması, okuması, söyleneni tekrarlaması ve objeleri adlandırması hep
birlikte ve değişik derecelerde bozulmuştur.
Total afazi
genellikle a.carotis interna veya a. cerebri media tıkanmaları gibi
dominan hemisferde büyük bir alanı içine alan lezyonlarda
görülür.Tabloya hemipleji ve hemiparezi de eşlik eder.

İletim
afazisi : Kondüksiyon afazisi de denir.Konuşmanın anlama yönü ile
ilgili bölgeyi Broca alanı ile birleştiren fasciculus arcuatus adı
verilen lif demeti ve anguler girusu içine alan lezyon sonucu ortaya
çıkar.Bu afazi tipinin en önde gelen özelliği söyleneni tekrar etmenin
çok bozuk olmasıdır. Buna Wernicke afazisinin bazı unsurları değişik
derecelerde eşlik edebilir.Hasta literal parafazik yaklaşımlarla
konuştuğu için konuşma tutuktur; ilk bakışta Broca Afazisi ile
karıştırılabilir.