BEYİN KENDİNİ NASIL YENİDEN YAPILANDIRIYOR?

[Admin]

BEYİN KENDİNİ NASIL YENİDEN YAPILANDIRIYOR?
Piano egzersizi ve Beyin

Harvard
Tıp Merkezinde oldukça mütevazi bir deney yapılacaktı. Gönüllüler
laboratuara beş parmaklı piano egzersizini öğrenmek ve uygulamak üzere
geliyorlardı. Denekler iki gruba ayrıldı. Nöro bilimci Pascal Leone
birinci gruba olabildiğince hızlı çalmaları talimatını verdi ve
dakikada 60 vuruş yapan metronoma uyum sağlamalarını bildirdi.

Beş
gün boyunca gönüllüler her gün iki saat çalıştılar ve her dersin
sonunda bir teste tabi tutuldular. Test sırasında bobin şeklinde
sarılmış tellerin altına oturdular ve bu tellerin beyinlerindeki motor
kortekse manyetik bir uyarı yapmasını beklediler. Bobin halindeki
teller bir kulaktan diğerine giden bir bantla başlarına
yerleştirilmişti.

Transkraniyal manyetik uyarı testi bilim
adamlarına bu tel yumağının tam altındaki nöronlar hakkında bir fikir
sahibi olma olanağını veriyordu.

Piano çalan gruba uygulanan
bu manyetik uyarı testi piano çalmak için yapılan parmak hareketlerinin
ne kadarının motor korteks tarafından kontrol edildiğini gösteriyordu.
İlk günler herşey normal gidiyordu.

Ancak, egzersizler
başladıktan bir hafta sonra görüldü ki motor korteksin parmak
hareketlerinden sorumlu bölümü sanki ıssız bir bahçeyi kaplayan yabani
çiçekler gibi çevredeki komşu bölümleride işgal etmişti.

Bu
buluş son zamanlarda bu konuda yapılan keşifleride destekliyordu.
Sonuçta herhangi bir kasın fazlaca kullanılması beynin kortekste buna
daha fazla yer ayırmasına neden oluyor.

Ancak, Pascual Leone,
bu sonuçlarla yetinmedi. İkinci gönüllü grubuna sadece piano
egzersizini düşünmelerini söyledi. Böylece, gönüllüler müziği sadece
zihninde canlandırdılar ve parmaklarını nasıl hareket ettireceklerini
düşünürken kendi ellerini tuttular. Daha sonrada manyetik uyarı
tellerinin altına oturdular.

Bilim adamları her iki gruptan elde
edilen manyetik uyarı verilerini kıyasladıklarında şu sonuca
ulaştılar:- Sadece düşünmek bile beynimizin fiziksel durumunu ve
fonksiyonunu değiştirmek için yeterli olabiliyordu.

Alınan
sonuçlar gösterdiki piano çalmayı sadece düşünen/beyninde canlandıran
kişilerde bile motor korteksin piano çalan parmakları kontrol eden
bölümü aynen gerçekten çalanlarda olduğu gibi bir genişleme gösteriyor.


Dolayısıyla zihinsel egzersizde beyinde gerçeğinde olduğu gibi
aynı reorganizasyonu gerçekleştirdi. Bu prensibi genele yayarsak o
zaman bir golf vuruşunu veya bir yüzme dönüşünü beyinde canlandırmanın
bile daha az egzersiz yaparak uzmanlaşmaya yol açacağını söylemek
mümkün olur. Daha da önemlisi zihinsel egzersizlerin beynin fiziksel
yapısını değiştirmeye gücü vardır.

Uzun zamandır nöro bilimin
kabul ettiği dogma bir yetişkinin beyninin değişmezliği ve hem şekil
hem de fonksiyon açısından sabit olduğu idi. Bu düşünceye göre bizler
yetişkinlik dönemimizde gençlik yıllarımızdan gelen beyinle ilgili
kazanımlarla yetinmek zorundaydık. Evet, beyin sinapslarını( nöronlar
arasındaki hafıza kayıtlarını ve öğrenmeyi deşifre eden bağlantıları)
yaratabiliyor veya kaybedebiliyordu. Ayrıca, hasar görebiliyor ve
dejenerasyona uğrayabiliyordu. Ama, gene bu görüşe göre şayet genler ve
beynin gelişmesi bir nöron grubunun diyelim ki gözden gelen sinyalleri
değerlendirmesini dikte ediyorsa veya diğer bir nöron grubunun sağ el
parmaklarını hareket ettirmesini dikte ediyorsa bu durumda bu nöron
grupları insanlar ölene kadar aynı şeyi yapacaklar ve de başka hiçbir
şey yapmayacaklardı. Kısacası sabit mürekkeple hiç değişmeyecekmiş gibi
hazırlanmış ve renkli beyin şemaları ile doldurulmuş kitapların
piyasada bulunması için pek çok geçerli neden vardı.

İnsan
beyninin değişmez (gelişmez) olduğuna dair doktrinin çok önemli
sonuçları vardı. Her şeyden önce herhangi bir şekilde beyni hasar
görmüş yetişkinlerin tedavi edilebileceği veya psikiyatrik
hastalıkların altında yatan patolojik yapının düzeltilebileceği
konusundaki beklentileride azaltmıştı.

Ancak, son birkaç yılda
yapılan araştırmalar bu dogmayı çökertmiştir. Onun yerine yetişkin
beyninin çok etkileyici ‘’nöroplastik’’ güçleri olduğu; yaşadığı yeni
tecrübelere tepki olarak kendi yapısını ve fonksiyonunu
değiştirebildiği anlaşılmıştır.

Örneğin, genç yaşında sağır
veya kör olmuş bir kişinin yaşadığı tecrübelere göre görsel ve işitsel
korteksinde korteksinde değişmeler olabilir.

Hatta, ileri
yaşlarda beyin bir travma yaşarsa aynen hızla gelişen bir şehirde
olduğu gibi yeni bölgeler oluşturabilir. Mesela, sağ kolu hareket
etiren motor korteks bir kriz sonucu devre dışı kalırsa, yeni bir
teknik olan Constraint Induced Movement Theraphy sayesinde hasarlı
bölgeye komşu olan bölgeler onun görevini üstlenebilirler. Böylece
beyinde yeni bir yapılanma oluşur.

Nöroplastikle ilgili keşifler
beyne duyuların ilettiği mesajların onun yapısını ve fonksiyonunu nasıl
değiştirdiği hakkında yapılan araştırmalar sayesinde yapıldı. Genç
yaştan beri kör olarak yaşamış birisinde görsel cortex duymayı veya
hissetmeyi öğrenebilir veya kelime hafızasını bile destekleyebilir.

Deriden veya kaslardan gelen sinyaller motor korteksi veya korteksin
dokunma duyusunu işleme koyan bölümünü bombardıman ettiği zaman beyin
kendi içinde örneğin parmakları hareket ettirmeye ayrılmış bölümü
genişletir ve yeniden yapılandırır. Bütün bu veriler ışığında
görülmüştürki beynin yapısı, beyindeki değişik görevleri yapan
bölgelerin büyüklükleri, aralarında ki bağlantıların kuvveti ve hatta
fonksiyonları bizim yaşadığımız hayatı yansıtmaktadır. Aynen plajdaki
kumun üzerinde kalan ayak izleri gibi beynimizde de verdiğimiz
kararların, öğrendiğimiz yeteneklerin ve yaptığımız hareketlerin,
davranışlarımızın izleri vardır.

19 Ocak 2007 tarihli TIME dergisinden özet olarak alınmıştır.