KARAR VERME

**Admin** Çarş. Ağus. 20, 2008 10:57 am

KARAR VERME
Yaşamımız aldığımız kararlarla şekillenir. Sağlıklı kararlar
alabildiğimiz sürece kendi hayatımızın sorumluluğunu elimizde
tutabiliriz. Bazı kararlar önemlidir, bazıları önemsiz. Bazı
kararlarımızı kendimiz alabiliriz, bazılarını ise sosyal baskılar
şekillendirir.

Karar verme bir beceridir. Bisiklete binmek,
yeni bir dil öğrenmek, ayakkabı bağlamak gibi bir beceri. Ve tıpkı
onları öğrendiğimiz gibi karar verme becerisi de öğrenilebilir.

Yapılan
araştırmalar başarılı kararlar verenlerin tüm bilgileri ve gerçekleri
topladıklarını, karar verme güçlüğü çekenlerin ise karar verme anında
sürekli bir sorundan diğerine atladıklarını göstermektedir.

Tüm başarılı karar verme yöntemleri genellikle aynı süreci izler:

Sorunu ve hedefleri net bir şekilde belirlemek.
Mümkün olduğunca çok çözüm alternatifi üretmek.
Her alternatifin olası sonuçlarıyla ilgili mümkün olduğunca çok bilgi toplamak.
Her alternatifin olumlu ve olumsuz yanlarını değerlendirdikten sonra en uygun olanını seçmek.

Karar verme süreci

1.
Sorunu Tanımlamak: Eski bir deyiş şöyle der: "Sorunun ne olduğu
biliyorsanız yarı yarıya çözülmüş demektir." Sorunu tam olarak
belirlemek karar vermenin en önemli adımlarındandır. Bazen semptomları
yani belirtileri problem olarak görebiliriz. Mesela ders çalışamamak
bir problem olarak görünebilir ama bazen temelde daha farklı sorunlar
olabilir: net bir amacınızın olmaması ya da kişisel bir sorununuzun
olması gibi. Sorunun ne olduğunu tam olarak belirleyebilmek için
kendinize şu soruları sorabilirsiniz:

Bir sorun olduğunu size düşündürten nedir?
Ne oluyor?
Ne zaman oluyor?
Nasıl oluyor?
Neden oluyor?
Kiminle
oluyor? (Hemen "bu soruna kim neden oluyor?" dememeliyiz. Gergin ve
kaygılı olduğumuzda başkalarını suçlamaya eğilimli olabiliriz. Bunu
fark edip kendimizi kişilerden çok duruma odaklamalıyız).

Sorunun
ne olduğunu netleştirmek için önce kendinizi konuyla ilgili uzman
haline getirebilirsiniz. Probleminizle ilgili bilgi toplarken bilgi
alabileceğiniz bütün kaynakları harekete geçirin. Benzer durumları
yaşamış kişilerle konuşun. Bazen duruma dışardan bir bakış görmediğiniz
pek çok ayrıntıyı görmenize yardımcı olabilir.

2.
Hedeflerinizi ve değerlerinizi belirlemek: Kendinizi daha iyi
tanımanız, değerlerinizi, ve hayat felsefenizi belirlemeniz karar verme
sürecinizi oldukça kolaylaştıracaktır.

Hayatınızda nelere
öncelik ve değer veriyorsunuz? Sosyal hayat, kariyer, cinsellik, aile,
para, sağlık, güç, güzellik, din, eğitim, sosyal adalet.... Bu sorunun
cevabına "hepsini istiyorum" demek kolaydır ama hepsini elde etmek çoğu
zaman mümkün değildir. Büyük bir şirkette genel müdür olarak çalışıp,
ailenizle zaman geçirip, akşamları spor yapıp, aynı zamanda da yeni
yerleri görmek için sık sık seyahat etmeniz çok gerçekçi ve mümkün
değildir.

Hedeflerinizi bilmek ulaşacağınız adresi belirlemek
gibidir. Yan yollara girip zaman kaybetmenize engel olur. Karar
vereceğiniz ya da seçim yapacağınız ihtimalleri değerlendirirken
hedefinize uzak ya da hedefinize uygun olarak kısa sürede
ayırabilirsiniz. Bunu yaparken de hedeflerinizin somut, gerçekçi ve
değerlerinize uygun olması önemlidir. Örneğin mutlu olmak oldukça soyut
bir hedeftir. Sizi nelerin mutlu edeceğini somutlaştırmak hedefinize
ulaşmanızda yardımcı olacaktır.

3. Çözüm alternatifleri
üretmek: "Gerçekçi değil, aptalca," vs demeden mümkün olduğunca çok
çözüm alternatifi üretmeye çalışın. Bunun için beyin fırtınası
yapabilirsiniz. Aklınıza gelen alternatifleri, etrafınızdakilerin de
önerilerini alarak yazın. Bunu yaparken "ya ..., ya da... " şeklindeki
düşüncelerden uzak durmaya çalışın. Örneğin "Ya çocuk doğururum, ya da
kariyerime devam ederim." Çocuk yaptıktan sonra, işinize bir süre ara
verdikten sonra geri dönmek ya da yarı-zamanlı bir işe geçmek mümkün
olabilir. Sonuç olarak birini seçmek adına öbür isteğinizden tamamen
fedakarlık etmeniz gerekmeyebilir.

4. Sağlıklı karar vermeyi
engelleyen psikolojik faktörlerin farkına varmak: Kendine aşırı güven,
kaygı, depresif bir ruh hali, başkalarına bağımlı olmak (etrafındakiler
tarafından sevilmek ve kabul görmek için kendi istediklerini değil,
onların istediklerini yapmak), mükemmeliyetçilik (hata yapmayı kabul
etmemek, her şeyi aynı anda istemek gibi) sağlıklı kararlar almamızı
engelleyebilir.

Çoğu zaman bu duygusal engellerin farkında
değilizdir. Fark ettiğimiz zaman ise bu duygularla baş etmek zor
olabilir. Böyle bir durumda mümkünse karar vermeyi ertelemek ve kendi
başımıza halledemediğimiz konular için bir uzman yardımı almak iyi
olabilir.